Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

Η πρώτη αρχαιολογική συλλογή ιδρύθηκε στη Σπάρτη, το 1833,από τον Γερμανό αρχαιολόγο Ludwig Ross και στεγάστηκε στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα. Σύντομα όμως καταστράφηκε από πυρκαγιά και δημιουργήθηκε εκ νέου το 1872 από τον Έφορο Αρχαιοτήτων Παναγιώτη Σταματάκη, ο οποίος περισυνέλεξε 288 αρχαία αντικείμενα, που αποτέλεσαν τον πυρήνα των ευρημάτων του λίγο αργότερα οικοδομηθέντος μουσείου.

Ο πλούτος των ευρημάτων, καθώς και η αγάπη τους για την ιστορία της περιοχής τους, οδήγησε μια ομάδα φιλάρχαιων Σπαρτιατών στην ίδρυση του «Συλλόγου Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης – Παναγιώτης Σταματάκης», το 1997, τιμώντας έτσι τον ιδρυτή του Μουσείου Σπάρτης και παράλληλα έναν εκ των πρωτοπόρων της ελληνικής αρχαιολογίας στο σύνολο της.

Ο σύλλογος δραστηριοποιείται με ποικίλες εκδηλώσεις, προωθώντας την ίδρυση νέου μουσείου στο κτήριο του ΧΥΜΟΦΙΞ, και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων της Σπάρτης και της Λακωνίας. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης είναι το πρώτο επαρχιακό μουσείο της Ελλάδας που σχεδιάστηκε και κτίστηκε εξαρχής για το σκοπό αυτό. Άρχισε να οικοδομείται το 1874 σε σχέδια του Αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού, αν και κατά καιρούς είχε θεωρηθεί έργο του διάσημου Δανού αρχιτέκτονα Theophilus Hansen. Ολοκληρώθηκε στις 23 Ιανουαρίου του 1876 και το κτήριο στην πρώτη του μορφή περιελάμβανε δύο αίθουσες πέραν της κεντρικής, δυτικά και ανατολικά της οποίας είχε κτιστεί ένα ιωνικό πρόπυλο.

Οι έρευνες που άρχισαν να πραγματοποιούνται στη Σπάρτη από τα τέλη του 19ου αιώνα, καθώς και οι συχνές περισυλλογές αρχαιοτήτων, είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση των ευρημάτων και την συνακόλουθη επέκταση του αρχικού κτηρίου, με την προσθήκη αιθουσών στη βόρεια και τη νότια πλευρά. Η πρώτη επέκταση δύο αιθουσών, έγινε κατά το διάστημα 1905 – 1908 με δαπάνες της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Δύο ακόμα, με μεγαλύτερο πλάτος, προσετέθησαν κατά τον ίδιο τρόπο, το 1936. Σήμερα το μουσείο φιλοξενεί χιλιάδες ευρήματα από την επαρχία Λακεδαίμονος αλλά και από περιοχές του νομού Λακωνίας που δεν καλύπτονται από τις αρχαιολογικές συλλογές του Γυθείου και της Νεάπολης Βοιών. Στις αίθουσες του εκτίθενται αντικείμενα που καλύπτουν τη χρονική περίοδο από τη νεολιθική μέχρι την ύστερη ρωμαϊκή εποχή, ενώ τη σπουδαιότερη θέση κατέχουν αυτά των μεγάλων ιερών της Σπάρτης.

O επισκέπτης του μουσείου έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει ανευρεθέν υλικό από τις σπουδαιότερες προϊστορικές θέσεις της Λακωνίας, έργα γλυπτικής από τα αρχαϊκά έως και τα ρωμαϊκά χρόνια, προερχόμενα από διάφορες περιοχές του νομού, καθώς και τεχνουργήματα των σωστικών ανασκαφών, ανάμεσα στα οποία κατέχουν εξέχουσα θέση τα τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων, των ρωμαϊκών χρόνων, από τη Σπάρτη.

Επιπρόσθετα, στην έκθεση του μουσείου περιλαμβάνονται λίγα αλλά άκρως πολύτιμα επιγραφικά κείμενα, που δίδουν σπάνιες πληροφορίες για την ιστορία της περιοχής. Δυστυχώς, κυρίως λόγω έλλειψης χώρου, στις συνολικά επτά αίθουσες του μουσείου, παρουσιάζεται μονάχα ένα μικρό μέρος όλων όσων έχει φέρει στο φως, και εξακολουθεί να φέρνει, η δραστήρια Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Βασικός γνώμονας της επιλογής και της παρουσίασης, είναι το ενδιαφέρον κάποιων εξ αυτών, τόσο για την επιστημονική κοινότητα, όσο και για τον απλό επισκέπτη. Ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση του περιεχομένου των αιθουσών:

Αίθουσα Ι (προθάλαμος): Εκτίθενται ενεπίγραφες στήλες των ρωμαϊκών χρόνων, στις οποίες είχαν ενσωματωθεί σιδερένια δρεπάνια, αναθήματα των νικητών των αγωνισμάτων του ιερού της Ορθίας Αρτέμιδος. Στις στήλες αναγράφεται το όνομα του νικητή και τα αγωνίσματα στα οποία διακρίθηκε.

Αίθουσα II: Περιλαμβάνονται ευρήματα από το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος, και από την πληθώρα της ανασκαφής, εκτίθενται κυρίως δείγματα των προσφορών των πιστών προς τη θεά, φτιαγμένα σε ελεφαντοστό, λίθο και πηλό, καθώς και μολύβδινα ειδώλια, που θεωρούνται προσφορές των φτωχών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναθηματικές πήλινες μάσκες, μιμήσεις ίσως των ξύλινων, που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν στις τελετές προς τιμήν της θεάς.

Στην ίδια αίθουσα φιλοξενούνται ευρήματα από τα ιερά της Xαλκιοίκου Αθηνάς, του Αμυκλαίου Απόλλωνος και του Mενελαείου. Σε περίοπτη επίσης θέση βρίσκονται οι μεγάλοι ανάγλυφοι ταφικοί αμφορείς που βρέθηκαν στις ανασκαφές της Σπάρτης.

Αίθουσα III: Έργα γλυπτικής,των ρωμαϊκών κυρίως χρόνων,πορτραίτα, τμήματα μαρμάρινων σαρκοφάγων, ενώ στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται η κεφαλή του αγάλματος της Τύχης της πόλης. Στον ίδιο χώρο εκτίθενται επίσης τμήματα ελληνιστικών και ρωμαϊκών ψηφιδωτών δαπέδων. Σημαντική θέση κατέχει το πήλινο ομοίωμα πεντήρους από την περιοχή του Ακρωτηρίου τουΜαλέα.

Αίθουσα IV (το μικρό πατάριτου μουσείου): Ευρήματα των προϊστορικών χρόνων, από διάφορα μέρη της Λακωνίας (Γεράκι, Μελαθριά, Επίδαυρος Λιμηρά, Περιστέρι, Αγγελώνα, Αμύκλες). Περίοπτη θέση κατέχουν τα κτερίσματα των μυκηναϊκών τάφων της Πελλάνας, όπου έχει αποκαλυφτεί πλούσιο νεκροταφείο.

Αίθουσα V: Λιγοστά δείγματα από το μεγάλο συνολικά αριθμό των ψηφιδωτών δαπέδων που κοσμούσαν τις πολυτελείς οικίες και τα δημόσια κτήρια της Σπάρτης, κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Ανάμεσα στις εικονιστικές παραστάσεις των ψηφιδωτών, ξεχωρίζει αυτή του Αχιλλέα στη Σκύρο (αρχές 4ου αι. μ.Χ.) και του αποκεφαλισμού της Μέδουσας (3ος αι. μ.Χ.).Μπορεί κανείς να θαυμάσει επίσης γοργόνεια, μια παράσταση της Αφροδίτης και πολλά άλλα.

Αίθουσα VI: Σημαντική θέση κατέχουν τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού του Απόλλωνα στις Αμύκλες, έργο του Βαθυκλή από τη Μικρά Ασία, που συνδύασε με εξαίσιο τρόπο τα ιωνικά και δωρικά στοιχεία, σε ένα ιδιαίτερου τύπου οικοδόμημα, όπου υφίστατο από κοινού η λατρεία του δωρικού Απόλλωνα και της προδωρικής θεότητας του Υακίνθου. Στο κέντρο του δωματίου βρίσκεται η αμφίγλυφη πυραμιδοειδής στήλη όπου απεικονίζονται ζεύγη μορφών ( Ορέστης – Κλυταιμνήστρα και Μενέλαος – Ελένη), ενώ μπορεί να δει κανείς μεγάλο αριθμό από τη σειρά των ηρωικών λακωνικών ανάγλυφων με την παράσταση ζεύγους θεοτήτων, ανάγλυφα των Διόσκουρων και των συμβόλων τους, καθώς και μικρό μέρος των αναθημάτων του ιερού της Αλεξάνδρας -Κασσάνδρας στις Αμύκλες.

Αίθουσα VII: Δείγματα της λακωνικής κυρίως γλυπτικής.Στο κέντρο βρίσκεται η μορφή του Σπαρτιάτη πολεμιστή, του επονομαζόμενου «Λεωνίδα»,που βρέθηκε κοντά στο ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς. Σημαντική θέση στην αίθουσα αυτή κατέχει η περίφημη στήλη του Δαμώνονος, στην οποία απαριθμούνται νίκες σε αγωνίσματα.Εδώ εκτίθενται και ενεπίγραφα σήματα τάφων νεκρών πολεμιστών, το άγαλμα της Ειλείθυιας, θεάς του τοκετού, και η γιγαντιαία κεφαλή της Ήρας ή Ελένης.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης υπάγεται στην Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Πηγή:

http://www.exploresparta.gr/tourism/en/archaeological-museum-of-sparta/